Ülkemizde hemen hemen her yetişkin sürücü belgesine (lisanslandırma) sahiptir. Sürücü belgelerinde bir diğer ismiyle ehliyetlerde kullanacağınız aracın cinsine göre A,B,C,D,E gibi çeşitli sınıflarda yetkilendirme yapılmaktadır. Örneğin B sınıfı sürücü belgesine sahip bir kişi kamyon veya otobüs kullanamaz.
Benzer şekilde hava aracı bakım personeli için de çeşitli yetki belgeleri yani lisans düzenlemesi yapılmıştır. Bu sunumda hava aracı bakım personeline ilişkin lisans çeşitleri ve bu lisanların yetki alanları ayrıntılı olarak açıklanacaktır.
Havacılık Alanında Lisans Alması Gereken Personel
Havacılık alanında lisans alması gereken personellere ilişkin hususlar Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı ICAO tarafından belirlenmiştir. Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşması’nın halen yürürlükte olan Personel Lisansları ile ilgili ekine (ICAO Annex 1, Personnel Licensing) göre;
• Uçuş mürettebatı, • Hava aracı bakım personeli, • Hava trafik kontrolörü, • Uçuş harekat uzmanı (Dispeçerlar), • İstasyon operatörü, • Meteoroloji personeli için lisans alma mecburiyeti bulunmaktadır.Hava Aracı Bakım Personeli Lisanslandırma Mevzuatı
Avrupa Havacılık Emniyet Ajansı tarafından alınan hava aracı bakım personelinin lisanslandırılması ve onaylayıcı bakım personeli konularında düzenlemeler EASA Part 66’da yapılmıştır.
Ülkemizde ise hava aracı bakım personeli lisanslandırması, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından uluslararası kurallara uygun olarak 2013 yılında hazırlanan SHY 66 Hava Aracı Bakım Personeli Lisans Yönetmeliği ile düzenlenmektedir. Yönetmelik kapsamında hava aracı bakım personeli lisans kategorileri şunlardan oluşmaktadır: • Kategori A, • Kategori B1, • Kategori B2, • Kategori B3, • Kategori C.Hava Aracı Bakım Personeli Lisanslandırma Kapsamı
Hava araçları veya komponentlerinin uçuşa elverişliliğini sağlamak üzere tamir, bakım, revizyon, kontrol ve servis işlemleri yapabilmek için hava aracı bakım personelinin sahip olmaları gereken lisansların kapsamları şunlardır.
A Kategori Lisanslandırma | Hat Bakım Mekanik Teknisyeni
Kategori A Lisansı (Hat Bakım Mekanik Teknisyeni); Kategori A Hava Aracı Bakım Lisansına sahip personel, bizzat yaptığı planlı küçük hat bakım ve basit arıza giderme işlemleri sonrasında bakım çıkış sertifikası düzenleyebilme yetkisine sahip olmaktadır. Lisans sahibinin yetkileri, yetkilendirme belgesini tanzim eden bakım kuruluşunda gerçekleştirdiği işler kapsamında sınırlandırılmaktadır.
B1 Kategori Lisanslandırma | Hava Aracı Mekanik Teknisyeni
Kategori B1 Lisansı (Hava Aracı Bakım Teknisyeni – Mekanik): Kategori B1 Hava Aracı Bakım Lisansına sahip personel, hava aracı yapısı, güç ünitesi, mekanik ve elektrik sistemleri üzerinde bakım yapma yetkisine sahip olmaktadır. Ayrıca, arıza tespiti ve arıza giderme işlemleri hariç, faal olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla sadece basit testler gerektiren aviyonik sistemler üzerinde çalışma yetkisine de sahiptir. SHY 66 Kategori B1 lisansına sahip personel doğrudan ilgili A alt kategorisinin imtiyazlarını kullanma yetkisine de sahiptir. Kısacası Kategori A’nın bir üst seviyesidir.
B2 Kategori Lisanslandırma | Hava Aracı Aviyonik Teknisyeni
Kategori B2 Lisansı (Hava Aracı Bakım Teknisyeni – Aviyonik): Kategori B2 Hava Aracı Bakım Lisansına sahip personel aviyonik ve elektrik sistemleri üzerinde bakım yapma yetkisine sahiptir. Ayrıca güç sistemleri ve mekanik sistemleri üzerinde, faal olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla sadece basit testler gerektiren elektrik ve aviyonik işlemleri yapma yetkisine sahiptir.
SHY 66 kategori B2 lisansına sahip personel planlı küçük hat bakım ve basit arıza giderme işlemleri sonrasında bakım çıkış sertifikası düzenleyebilme yetkisine sahiptir. Lisans sahibinin yetkileri, yetkilendirme belgesini tanzim eden bakım kuruluşunda gerçekleştirdiği işler ve B2 lisansında bulunan hava aracı tipleri kapsamında sınırlandırılmaktadır. Kategori B2 lisansı hiçbir A alt kategorisini içermemektedir.B3 Kategori Lisanslandırma
Kategori B3 Lisansı: Kategori B3, maksimum kalkış ağırlığı 2.000 kg veya daha aşağı olan piston motorlu, kabini basınçlandırılmamış uçaklar için geçerlidir. Kategori B3 Hava Aracı Bakım Lisansına sahip personel uçağın yapısı, güç ünitesi, mekanik ve elektrik sistemleri üzerinde bakım faaliyeti yapma yetkisine sahiptir. Ayrıca, arıza tespiti ve arıza giderme işlemleri hariç, faal olup olmadıklarının tespit edilmesi amacıyla sadece basit testler gerektiren aviyonik sistemler üzerinde çalışma yetkisine sahiptir.
C Kategori Lisanslandırma | Hava Aracı Üs Bakım Mühendisi veya Teknikeri
Kategori C Lisansı (Hava Aracı Üs Bakım Mühendisi veya Teknisyeni): Kategori C Hava Aracı Bakım Lisansına sahip personel hava aracı üzerinde gerçekleştirilen üs bakımı sonrasında bakım çıkış sertifikası düzenleme yetkisine sahiptir. Kategori C hava aracı bakım lisansının imtiyazları hava aracının bütünü için uygulanmaktadır. Bu kategoride çalışan personel hava aracı üzerinde en yetkili kişidir. Hava aracı üs bakım mühendisi veya teknikeri olarak da isimlendirilir.
Lisans Kapsamını Açıklarken İfade Edilen Tanımlar
Şimdi de personel lisanslarının kapsamını açıklarken ifade edilen bazı tanımların ne anlama geldiğini netleştirelim.
Elektrik Sistemi
Elektrik sistemi; hava aracı elektrik sisteminin güç kaynakları ve bu gücün hava aracında bulunan farklı komponentlere ve ilgili konnektörlere dağıtım sistemi anlamına gelmektedir. Aydınlatma sistemleri de elektrik sisteminin kapsamındadır.
Aviyonik Sistemi
Aviyonik sistemi; veri hatları, veri yolları, koaksiyel kablolar, kablosuz veya diğer veri iletme ortamı kullanarak analog veya dijital verileri transfer eden, işleyen, gösteren veya depolayan hava aracı sistemi anlamına gelmekte olup, söz konusu sistemin komponentlerini ve konnektörlerini de içermektedir.
Basit Test
Basit Test, sonucu yorumlanma ihtiyacı olmayan testtir. Onaylı bakım dokümanlarında tanımlanmış ve şu kriterleri karşılayan test anlamına gelmektedir.
• Hava aracı üzerindeki kumanda, sviç, merkezi bakım bilgisayarı (CMC) veya dahili test ekipmanı (BITE) kullanarak ilgili sistemin çalışıp çalışmadığını doğrulamak, • Test sonucu elde edilen değer veya değerlere göre (farklı parametrelerin test sonucundaki kararı etkilememesi gerekir) ilgili hava aracının uçar (go) veya uçamaz (no-go) kararını vermek, • Onaylanmış bakım dokümanlarında tarif edilen test prosedürü 10’dan fazla eylemi içermemektir (test öncesi; hava aracı pozisyonunu değiştirmek -yerden kaldırmak, flap açmak, vb. İşlemler- veya hava aracı pozisyonunu başlangıç durumuna geri getirmek için gerekli olan basamaklar hariç). Herhangi bir kumanda vermek, sviçe veya butona basmak ve tekabül eden sonucu okumak gibi durumlar bakım dokümanlarında ayrı ayrı gösterilse dahi tek bir adım sayılmaktadır.Arıza Giderme
Arıza giderme, onaylanmış bakım dokümanları kullanarak bir kusur veya arızanın kök sebebini teşhis etmek için gerekli olan prosedürler ve işlemler/eylemler anlamına gelmektedir. BITE veya harici test ekipmanlarının kullanımı da buna dahildir
A ve B1 Alt Kategorileri
Sadece Kategori A ve B1 için alt kategoriler de belirlenmiştir. Bu alt kategoriler uçak, helikopter, türbinli ve pistonlu motorların kombinasyonlarına göre belirlenmiştir.
• A1 ve B1.1 Türbinli Uçaklar, • A2 ve B1.2 Pistonlu Uçaklar, • A3 ve B1.3 Türbinli Helikopterler, • A4 ve B1.4 Pistonlu Helikopterler’dir.