Bilimsel çalışmaların belirli bir birikimin üzerine inşa edildiğini daha önce de ifade etmiştik. 18. Yüzyılda balonların icat edilmesi sonrasında cisimlerin havaya yükselmesine imkan sağlanmıştır. Fakat bu cisimlerin belirli bir bölgeden başka bir bölgeye kontrollü olarak erişim sağlayabilmesi için yönlendirme sistemlerine ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla zeplinler icat edilmiştir.
Zeplin Nedir? Balonlardan Farkı Nedir?
Zeplinler, balonlar gibi içine havadan hafif gazların doldurulması prensibiyle çalışmaktadır. Zeplinlere hava gemisi ismi de verilmektedir. Balonlardan en önemli farkı, gazın doldurulduğu haznenin sabit bir çerçeveden oluşması ve yönlendirici motorlara sahip olmasıdır. İlk zamanlarda hidrojen gazı kullanılan zeplinlerde, sunumda kısaca bahsedeceğimiz Hindenburg faciası sonrası helyum gazı kullanılmaya başlanmıştır. Güdümlü balonlar olarak tabir edilen zeplinlerin, itme gücüyle mesafe kat etmelerini sağlayan motorları ve havadayken yönlenmelerini sağlayan dümenleri bulunmaktadır.
Bazı kaynaklarda ilk uçuşun 1852 senesinde Henry Giffard tarafından hidrojen dolu bir hava aracıyla gerçekleştirildiği belirtilmektedir. Fakat bilinen ilk zeplinin yapımı 1899 senesinde tamamlanmıştır. Emekli bir Alman generali olan Kont Ferdinand von Zeppelin (1838-1917) tarafından tasarlanan hava gemisi 2 Temmuz 1900 tarihinde ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. Bundan sonraki modellerde de bu hava aracınının ismi, ilk olarak tasarlayan Zeplin’in ismi ile anılmıştır.
Ferdinand von Zeppelin tarafından tasarlanan bu ilk zeplin, 17 birbirinden bağımsız ve yanyana kauçuk lastik malzeme kaplamalı hücreden meydana gelmişti. Hücreler, silindirik yapıda bir çerçeve içerisine yerleştirilerek, dış yüzeyi kumaş ile kaplanmıştı. Yaklaşık 12 metre çapında ve 128 metre uzunluğunda ve 11.3 milyon litre hidrojen gazı kapasitesine sahipti. Zeplinin önünde ve arkasında 11kW yani yaklaşık 15 beygir gücünde Daimler, içten yanmalı motorlarının her biri ikişer adet pervaneyi döndürmekteydi. Yolcular, uçuş ekibi ve motorlar ön ve arkada asılı vaziyette yerleştirilmiş aliminyum kabin içinde taşınmaktaydı.
Zeplinler İlk Yıllarda Hangi Alanda KUllanılmıştır?
İlk zeplinin başarılı uçuşu üzerine yenileri de üretilmeye başlamıştı. Özellikle Alman Savaş Bakanlığı zeplin üretimini desteklemekteydi. Zeplinler 1.Dünya Savaşı sırasında yaygın olarak Alman ordusu tarafından keşif, bombalama ve propaganda amaçlarıyla kullanılmıştır. Birinci dünya savaşı esnasında 31 Mayıs 1915 gecesi bir Alman zeplini kuzey Londra’da sokaklara bombalar yağdırmış ve bu olay başkentin ilk havadan bombalanışı olmuştu.
Muharebelerde kullanılmasına rağmen çok büyük, hantal ve yavaş olmaları nedeniyle istenilen başarıyı gösterememiştir. Zeplinlerin kullanıma girdiği dönemde hızlı bir gelişim gösteren havadan ağır hava araçları olan uçakların yaygınlaşması, zeplinin yaygın kullanımının önünde en büyük engel olmuştur.
Hindenburg Felaketi
1. Dünya Savaşı sonrasından 1930’lara kadar yolcu taşımacılığında kullanılan zeplinler, ticari amaçla uçuşlarına devam etmişler, 1931 ve 1937 yılları arasında Atlantik Okyanusunu geçmeyi başarmışlardı.
1936 yılında servise giren Hindenburg, dört adet 1.100 beygir gücündeki motoru ile saatte 80 mil hızında yüksek taşıma kabiliyeti olan zeplindi. O dönemde yapılmış olan en büyük hava taşıtı olan Hindenburg, Almanya’nın yani Hitler’in Alman üstünlüğünü yansıtan bir simgesiydi. Zeplinlerin genel özelliğini taşıyan Hindenburg, yemek salonu, banyo, mutfak, sigara içme odası, kitap yazma masası, piyano vb. lüks imkanları olmasından dolayı o dönemde dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştır. Denizcilik tarihinde yaşanan Titanik faciasına benzer şekilde havacılıkta da kazaya konu olan Hindenburg zeplini, çağının en hızlı ve en konforlu, özellikle üst kademeden varlıklı misafirleri olan bir araçtı.
Hindenburg’da havadan hafif ve güvenli bir gaz olan helyum kullanılması planlanmıştır. Fakat helyum gazının en büyük üreticisi konumunda olan Amerika Birleşik Devletleri ikinci dünya savaşı öncesi dönemin etkisiyle bu gazı Almanlara vermek istememişti. Alman mühendisler bunun üzerine mecbur kalarak yine havadan hafif ama yanıcı bir gaz olan hidrojenin kullanılmasının emniyet yönünden sorun olmayacağını değerlendirmişlerdi. Helyum yerine hidrojen gazı kullanılması Hindenburg’un sonunu hazırlamıştı.
6 Mayıs 1937’de ilk transatlantik geçişini tamamlayan zeplin Lakehurst, New Jersey’e inişi esnasında meydana gelen korkunç kazada kısa sürede alev almış ve 97 yolcudan 36’sı hayatını kaybetmiştir. Bu kadar güvenilen bir zeplinin havada saniyeler içerisinde yok olması havacılık tarihinde adeta bir Titanic etkisi yaparak insanların bu taşıtlara olan güvenini sarstı ve zeplinlerin altın çağı bu olayla beraber sona erdi. Hindenburg Felaketi modern havacılığın yani bildiğimiz havadan ağır hava aracı olan uçakların gelişimini de hızlandırdı.
Günümüzde Zeplinler Hangi Alanda Kullanılmaktadır?
Kaza sonrasında havadan hafif hava araçları ile yapılan ticari uçuşlar tamamen sona ermiştir. O zamandan günümüze zeplinler, nadiren de olsa kargo taşımak ve reklam için kullanılmıştır.
Zeplinler önceleri hidrojen gazıyla doldurulmaktadı. Ancak 1937 senesindeki Hindenburg faciası sonrası helyum gazı kullanılmaya başlanmış. Bu olaydan sonra hiçbir zaman ve hiçbir şekilde zeplinlerde hidrojen gazı kullanılmamıştır. Zeplinler Hindenburg faciasından sonra popülerliklerini ciddi anlamda yitirmişlerdir.